Terneuzen

Foto: Bas Kijzers / Rijksvastgoedbedrijf

Donderdag 6 juni is een rampdag voor staatssecretaris Marnix van Rij van Fiscale Zaken. De Hoge Raad maakte korte metten met de tijdelijke belasting op vermogen, de zogenoemde noodoplossing. Dit betekent dat de Belastingdienst miljoenen belastingaanslagen opnieuw moet beoordelen. Een monsterklus die niet alleen de mankracht van de Belastingdienst uitput, maar de overheid ook miljarden euro's aan herstelbetalingen zal kosten. De nieuwe coalitie begint zijn regeerperiode al met een gigantisch begrotingsgat.

Overheid schond discriminatieverbod en eigendomsrecht

De Hoge Raad gaf donderdagochtend zijn langverwachte oordeel in vijf rechtszaken die waren aangespannen door vermogende Nederlanders. Deze mensen, met aanzienlijke sommen vermogen zoals tweede huizen en beleggingsportefeuilles, betalen volgens de Hoge Raad nog steeds te veel belasting. Dit oordeel volgt op de uitspraak van 24 december 2021, waarin de Hoge Raad de vermogensrendementsheffing (box 3) onwettig verklaarde. Spaarders en beleggers moesten belasting betalen over een fictief rendement dat meestal hoger was dan hun werkelijke opbrengsten. De Nederlandse overheid schond hiermee het discriminatieverbod en het eigendomsrecht uit het Europees mensenrechtenverdrag. Het kabinet moest 'herstelbetalingen' doen en de te veel geïnde belasting terugbetalen.

De wanhopige tussenoplossing

Van Rij en zijn team moesten snel een alternatief bedenken. De ideale oplossing, belasting op werkelijk rendement, is complex en kan pas rond 2027 worden ingevoerd. Daarom werd als tussenoplossing een laag fictief rendement voor spaartegoeden en een hoger fictief rendement voor andere beleggingen ingevoerd. Dit moest het systeem tot 2027 draaiende houden.

Belastingbom kan het belastingstelsel op zijn kop zetten en een gigantische financiële crisis veroorzaken.

Hoge Raad oordeelt: overheid schendt nog steeds Europees mensenrechtenverdrag.

Maar de Hoge Raad veegde ook deze noodoplossing van tafel. Hoewel het huidige fictieve rendement voor spaarders redelijk is, zijn beleggers de dupe. De rendementen op aandelen, obligaties en andere vermogensbestanddelen verschillen enorm. Minder succesvolle beleggers, die bijvoorbeeld verlies lijden, worden onevenredig zwaar belast. De tussenoplossing blijft dus discriminerend. 

Beleggers moeten nu zelf aantonen dat hun werkelijke rendement lager was dan het fictieve rendement waar de belastingaanslag op gebaseerd is. Dit betekent een gigantische administratieve belasting voor de Belastingdienst, die elk bezwaar individueel moet behandelen. Van Rij heeft eerder gewaarschuwd dat een negatief oordeel van de Hoge Raad de schatkist tot wel 4 miljard euro kan kosten. 

Gigantische problemen en enorme kosten

Dit oordeel van de Hoge Raad zet de nieuwe coalitie direct voor een enorme uitdaging. De noodoplossing, die de schatkist moest redden, blijkt een financiële nachtmerrie. De Belastingdienst, al overbelast en onderbezet, staat voor een monsterklus. Miljoenen belastingaanslagen moeten opnieuw beoordeeld worden. En de rekening? Die kan oplopen tot miljarden euro's aan herstelbetalingen.

Kortom, de belastingbom die de Hoge Raad donderdag heeft laten ontploffen, kan niet alleen het belastingstelsel op zijn kop zetten, maar ook een gigantische financiële crisis veroorzaken. Dit probleem moet snel en doeltreffend worden aangepakt, anders dreigt een economische ramp van ongekende proporties.

Auteur: Mart Smit
Bron: Uitspraken Hoge Raad
Publicatie op rechtspraak.nl | 22/04676 - ECLI:NL:HR:2024:704, 23/00653 - ECLI:NL:HR:2024:705, 23/00654 - ECLI:NL:HR:2024:771, 23/00771 - ECLI:NL:HR:2024:756, 23/00989 - ECLI:NL:HR:2024:813.