Terneuzen

Het lijkt erop dat de gemeente Terneuzen de fundamenten van onze democratie niet helemaal op waarde weet te schatten. Tijdens een informatiebijeenkomst over de mogelijke bouw van kerncentrales bij Biervliet werden activisten de toegang tot de zaal ontzegd met hun demonstratieborden.

Demonstratieborden moesten buiten worden geparkeerd, alsof het om een stel fietsen ging in plaats van een symbool van burgerparticipatie. Deze gang van zaken roept niet alleen vragen op over de transparantie en toegankelijkheid van de bijeenkomst zelf, maar stelt ook het demonstratierecht van burgers onder druk.

Door: mr. Mart Smit

Het demonstratierecht is een hoeksteen van onze democratische samenleving

Het stelt burgers in staat om hun onvrede of steun voor een bepaald onderwerp kenbaar te maken en hun stem te laten horen. Dat demonstreren een mensenrecht is, vastgelegd in onder andere het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, lijkt de gemeente Terneuzen even te zijn vergeten. Het recht om te demonstreren is niet vrijblijvend. De overheid heeft de verantwoordelijkheid om dit recht niet alleen te respecteren, maar ook actief mogelijk te maken. En daar wringt het in dit geval.

Natuurlijk kan de overheid onder bepaalde voorwaarden beperkingen opleggen aan demonstraties. Als de nationale veiligheid in het geding is, als er risico’s zijn voor de volksgezondheid of de openbare orde, dan kan een beperking gerechtvaardigd zijn. Maar hier gaat het om activisten die hun bezorgdheid willen uiten over de bouw van kerncentrales – een onderwerp dat niet alleen lokaal, maar ook nationaal gevoelig ligt. Geen enkele van de voorwaarden voor een legitieme beperking van het demonstratierecht lijkt hier van toepassing te zijn. Geen dreiging van geweld, geen risico op wanordelijkheden, geen gevaar voor de volksgezondheid. Wat dan wel?

Het weren van demonstratieborden is een signaal.

Een signaal dat kritiek of tegengeluid niet welkom is. Het is een poging om de visuele impact van een protest te minimaliseren en de boodschap van de demonstranten te dempen. Maar dat is precies wat demonstreren zo krachtig maakt: het zichtbaar maken van onvrede. Het gaat niet alleen om het uiten van een mening, maar om het creëren van bewustzijn. Door deze borden te verbieden, ontneemt de gemeente Terneuzen de activisten een essentieel onderdeel van hun recht op vrije meningsuiting.

Wat hier op het spel staat, is meer dan een discussie over kerncentrales. Het gaat om de vraag of burgers nog wel de ruimte krijgen om deel te nemen aan het publieke debat op hun eigen voorwaarden. Wanneer een gemeente zulke beperkingen oplegt zonder deugdelijke rechtvaardiging, raakt dat aan de kern van onze democratie. Het is een gevaarlijk precedent dat de deur openzet voor verdere inperking van burgerrechten, onder het mom van praktische overwegingen of ordehandhaving.

De activisten hadden het volste recht om hun demonstratieborden mee naar binnen te nemen. De gemeente had hun stem niet alleen moeten toestaan, maar juist moeten faciliteren. Wat er nu is gebeurd, is een subtiele, maar schadelijke uitholling van een grondrecht. En als we niet oppassen, kan dit soort incidenten steeds vaker voorkomen, in Terneuzen en daarbuiten.

De vraag die we onszelf moeten stellen is: willen we een democratie waarin het recht om gehoord te worden afhangt van wat wel of niet als “gepast” wordt beschouwd door de overheid? Of willen we een samenleving waarin elk geluid – hoe oncomfortabel ook – de ruimte krijgt die het verdient? Het antwoord zou helder moeten zijn.